Yönetmelik ‘yıkım’a mani olamadı: Uzmanlara nazaran atılması gereken çok adım var

İlk olarak Kahramanmaraş Pazarcık ve sonrasında Elbistan ilçelerinde meydana gelen 7.7 ve 7.6 şiddetindeki sarsıntıların yarattığı yıkım devam ediyor. 10 vilayette binlerce binanın yerle bir olduğu sarsıntıda, yıkılan binalar yüklü olarak 2000 yılı ve öncesinde yapılmış olsa da yeni yapıların da göçtüğü dikkat çekti. Bilhassa Malatya, Hatay üzere zelzelenin ağır hasar verdiği vilayetlerde yıkılan residans tipi yapılar olduğu görüldü. 1999 Marmara Sarsıntısı sonrasında uygulamaya alınan 4708 sayılı Yapı Kontrol Yönetmeliği ve Zelzele Yönetmeliği Türkiye’deki yapılar için ‘milat’ kabul edilse de atılması gereken çok adım gerekiyor. Sarsıntı jenerasyonunda yer alan Türkiye’de can kaybını azaltma ve yıkımı en aza indirme noktasında nerede eksiklik yaşandığı sorusunu yönelttiğimiz yapı bölümü temsilcilerinin ortak karşılığı acil risk haritası çıkarılması gerekliliği. Yanıtlara nazaran öncelikle yapılması gereken 20 milyonluk mevcut yapı stokunun içinde kalite envanteri çıkarılması elzem bir bahis. Dönüşüm içinse öncelikle mevzuat sıkıntısının aşılması gerekiyor.

“Kalite envanteri çıkarılsın”

‘Acil hareket planı’ davetinde bulunan Sarsıntı Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lideri Sinan Türkkan’a nazaran, zelzelenin ne vakit, nerede, kaç şiddetinde olacağının bir ehemmiyeti yok; devletin belediyelerle işbirliği içerisinde zelzele yıkıcılığını ortadan kaldırmak için acil seferberlik ilan etmeli. Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Lideri Yavuz Işık da Türkiye’de yapıların yüzde 70’inin zelzele tehdidi altında olduğuna dikkat çekerek, 6.5 milyon konutun 2000 yılı öncesi yapıldığını söylüyor. Bu yapılarda materyal kalitesini “çok kötü” olarak nitelendiren Işık, yıkılan yeni binalar konusunda ise alanda tespitler yapacaklarını belirtti. Zelzele performans tahlilinde evvel yer etüdü, sonrasında proje ve gereç seçimi yapıldığını aktaran Işık, “Yıkılan yeni binalarda ya yer etüdü yanlışsız yapılmamış ya gereç uygulanırken kâfi kontrol olmamış ya da tüm projeden sapılmış” dedi. Işık, zelzele yönetmeliğine uygun yapılan binalarda meşakkat olmadığına işaret etti.

“Beton C30 olmak zorunda”

Deprem yönetmeliğinin 2018 yılında revizyonuyla beton sınıfının C25’e çıkarıldığını kaydeden Işık, “Beton sınıfının C30’a çıkarılması gerekiyor. Bina ister 2 kat ister 10 kat olsun en az C30 uygulanmalı ki kusurlar minimize edilebilsin” diye konuştu. Bir yapının oluşturulmasında üretici, denetleyici ve müşteri olarak üç ayak bulunduğunu lisana getiren Işık, bu üç ayakta en kıymetli mekanizmayı kontrol tarafı olarak gösterdi. “Bu işin can simidi yapı denetimi” diyen Işık’a nazaran yapacak çok iş var, daha fazlası gerekiyor. Ege ve Marmara bölgelerinde beklenen zelzelelere de dikkat çeken Yavuz Işık, şunları söyledi: “Kentsel dönüşüme girmesi gereken on binlerce tabut var. Semt bazında kentsel dönüşümler gerekiyor. Model ne olursa olsun dönüşüm koşul. Konut güvenliği ön planda olmalı.”

Depremin boyutu mu, yapının kalitesi mi?

Yıkılan yapılarda en çok gündeme gelen sorulardan biri de ‘Yeterli kontrol yapılmıyor mu?’ oldu. Bu noktada yapı kontrol firmaları gündeme gelirken Türkiye Yapı Kontrol Şirketleri Birliği Genel Lideri Tayfun Gücenmez, “Depremlere karşı tedbir alındı lakin kâfi olmadı” dedi. Kahramanmaraş Pazarcık ve Elbistan merkezli sarsıntıların boyutunun varsayım edilemediğini söyleyen Gücenmez, “Binaları tasarlarken, dayanımlarının üzerinde bir sarsıntıyla karşı karşıya kaldık. Hesapladığımız ivmenin üzerinde bir güç açığa çıktı” diye konuştu. Alana inerek yıkılan binalar üzerinde çalışma yapacaklarını ileten Gücenmez, şunları söyledi: “Yapı kontrol sistemi gelişiyor lakin hala sorgulanması gereken çok husus var. Yapı kontrolle ilgili ıstırapları tespit edip daha sesli anlatacağız. Mevcut vilayetlerde olması gerekenden daha fazla yapı kontrol firması açılması ile ilgili meşakkatleri anlatacağız.” Yapı kontrolü sırasında birtakım şantiye şefleri ile alanda düşünce yaşadıklarını anlatan Gücenmez, “Yetkin olmayan ustalarla çalışmak, yanlışsız proje noktasında ısrar edince hücuma uğramak, materyal firmalarının baskılarına maruz kalmak, bir kısım yönetimin baskılarına maruz kalmak alanda yaşadığımız sıkıntılar” dedi. Gücenmez, dalda de işini hakkıyla yapmayanlar olduğunu söyledi.

Deprem Güçlendirme Derneği Lideri Sinan Türkkan: Sarsıntının ne vakit, nerede olacağının bir değeri yok. Devlet, belediyelerle birlikte zelzele yıkıcılığını ortadan kaldırmak için acil seferberlik ilan etmeli.

Türkiye Hazır Beton Birliği Lideri Yavuz Işık: Yıkılan yeni binalarda ya yer etüdü hakikat yapılmamış ya materyal uygulanırken kâfi kontrol olmamış ya da tüm projeden sapılmış.

Yapı Kontrol Şirketleri Birliği Lideri Tayfun Gücenmez: Yapı kontrol sistemi gelişiyor lakin hala sorgulanması gereken çok mevzu var. Yapı kontrolle ilgili külfetleri tespit edip daha sesli anlatacağız.