Uluslararası kuruluşların temsilcileri, zelzele bölgesinde sürdürülebilir toparlanmanın enkazın geri dönüşüme uygun formda kaldırılmasıyla başlaması gerektiğini belirterek, bölgedeki küçük ve orta ölçekli işletmelerin uzun vadeli sürdürülebilir finansman düzenekleriyle desteklenmesine gereksinim duyulduğunu tabir etti.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye Mukim Temsilcisi Louisa Vinton, yaptığı açıklamada, sarsıntı bölgesinde tekrar toparlanma çalışmalarının hayatın olağana dönmesi açısından kritik değerde olduğunu vurguladı.
Felaketin boyutlarının gibisi görülmemiş bir düzeyde olduğunu tabir eden Vinton, “Geride enkazda insanların konutları, hayalleri, anıları, her şeyi kaldı. Fakat o denli büyük bir felaket ki 100 milyon metreküp enkaz oluşturdu ve bu çok büyük bir ölçü. 1999 sarsıntısından öğrenilen derslerden biri enkazın kaldırılması konusunda olmalı. Bu enkazın süratle göz önünden kaldırılması için rastgele bir yere boşaltılmaması gerekiyor. Bu, sonrası için daha fazla maliyet ve zorluk oluşturacak bir durum. Bilhassa hassas doğal alanlar ve kritik su tedariki sağlayan bölgeler olmamasına dikkat edilmeli” diye konuştu.
Vinton, enkazın büyük bir kısmının geri dönüştürülebilir olduğunu belirterek, “Şu anda verilen kararlar on yıllarca insanların hayatını etkileyecek” dedi.
“150 bin küçük işletme sarsıntıdan büyük ölçüde etkilendi”
Louisa Vinton, enkaz kaldırma ve yine toparlanma eforları sürerken, bölgede “normale dönüş” hissiyatını sağlayabilmek için çalışma hayatı ve iş yerlerinin tekrar açılmasının ehemmiyetine işaret etti. Vinton, şöyle devam etti:
“Uluslararası topluluğa bizim bildirimiz, bu felaketin boyutunun ne kadar büyük olduğunun anlaşılması. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in de söylediği üzere, Türkiye’nin yıllardır Suriyelilere gösterdiği cömertliği, artık Türkiye’ye gösterme vakti. Bu, yalnızca bölgedeki fiziki altyapının tekrar inşasının finanse edilmesi yahut desteklenmesi açısından değil, toplumun olağana dönmesi açısından çok kıymetli. Bölgenin yine kalkınmasını desteklemek için birçok finansal sistem da mevcut. Milletlerarası Çalışma Örgütü’nden öğrendiğimiz birinci sayılara nazaran, bölgede 150 bin küçük işletme sarsıntıdan büyük ölçüde etkilendi. Türkiye’de ve bilhassa bu bölgede, beşerler genelde aile işletmeleriyle geçimini sağlıyor. Bu açıdan, bu işletmelerin iflas etmesini yahut kapanmasını engelleyecek sistemlerin devreye girmesi gerekiyor. Süreçlerin kolaylaştırılması ve finansman musluğunun olabildiğince süratli ve yaygın formda açılması gerekli.”
Vinton, sarsıntı bölgesinde yine toparlanmanın bayanların liderlik ettiği işletmeler ve bayan teşebbüsçüler başta olmak üzere kapsayıcı halde sağlanması gerektiğini vurguladı.
“Yeniden yapılanma maliyetli olabilir”
Dünya Bankası Kıdemli Ekonomisti Sibel Kulaksız ise genelde afetler sonrası fizikî hasar, ekonomik kayıplar ve kurtarma gereksinimlerinin maliyetlerini belirlemek için afet sonrası muhtaçlık değerlendirmesi tahlili yapıldığını ve bu tahlilin kısa müddette tamamlanmasının akabinde tekrar yapılanma etabına geçildiğini anlattı.
Bir sonraki etapta tekrar yapılanma için stratejiler geliştirildiğini aktaran Kulaksız, “Depremin fizikî tesirleri, hasar ve kayıpların ekonomik kıymeti, etkilenen nüfusun yaşadığı insani sorunlar ve bunun sonucunda ortaya çıkan kısa ve uzun vadeli muhtaçlıklar kıymetlendirilir. Öncelik elbette acil insani davete karşılık verilmesidir. Bunun yanı sıra kısa ve uzun vadeli sektörel müdahaleler belirlenir. Tekrar yapılanma maliyetli olabilir” dedi.
DB’nin finansmanı acil durum inşası, iklim ve afete dirençli kentler için
Sibel Kulaksız, Dünya Bankası’nın başka üye ülkelere olduğu üzere Türkiye’ye de sarsıntı ve doğal afetler konusunda önemli takviye sağladığını kaydetti.
Banka’nın zelzeleden çabucak sonra 1,8 milyar dolarlık paket açıkladığını anımsatan Kulaksız, “Bu ölçünün 780 milyon doları, Türkiye’de devam etmekte olan iki projenin bütçelerinden gelecek. Bu projeler; Türkiye Sarsıntı, Sel ve Orman Yangınları Acil Durum Tekrar İnşa Projesi ve İklim ve Afete Dirençli Kentler Projesi. Bütçenin bu kısmı, temel altyapının tekrar inşası için kullanılacak. Ayrıyeten, Dünya Bankası sarsıntıdan etkilenen insanları direkt desteklemek için ek 1 milyar dolarlık paket hazırlıyor” diye konuştu.
Deprem bölgesinde yine kalkınmanın sürdürülebilir biçimde sağlanması için çeşitli finansal araçlar ve teknik takviye sağlanabileceğini belirten Kulaksız, yine kalkınma sürecinde küçük işletmeler için atılabilecek adımları şöyle anlattı:
“Deprem bölgesindeki küçük işletmelerin büyük çoğunluğunun neredeyse sıfırdan başlaması gerektiğinden bu bahis öncelikli programlardan biri olmalı. Dünya Bankası, KOBİ’lere büyük takviye veriyor ve bu işletmelerin finansmana erişimini güzelleştirmek için çalışıyor. Öteki taraftan, milletlerarası kabul gören en tesirli mali siyaset, sarsıntıdan etkilenen küçük işletmelere ve hane halklarına direkt nakit dayanağı sağlamaktır. Bu, genel bütçeden mali transferler yoluyla yapılabilir. Afetlerden en çok etkilenen bireyler her vakit düşük gelir kümesine mensup olduğu için bu bireyleri direkt hedefleyen toplumsal müdafaa siyasetleri uygulanmalıdır.”