Kahramanmaraş merkezli sarsıntılar; Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya ve Hatay’da büyük yıkıma yol açtı.
Ekiplerin enkazlardaki arama ve kurtarma çalışmaları sürerken; Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED), Türkiye’yi derinden sarsan zelzele felaketinin iktisada tesirleri üzerine bir rapor hazırladı.
Marmara Sarsıntısı bilgileri referans alındı
TÜRKONFED’in “2023 Kahramanmaraş Sarsıntısı Afet Durum Raporu” başlıklı raporunda, zelzelenin mali tesirinin 84,1 milyar dolar seviyesinde olmasının beklendiği tabir edildi.
1999’daki Marmara Depremi’ne ilişkin dataların referans alınarak can kaybı ve mali hasara yönelik öngörülere yer verilen raporda; Kahramanmaraş sarsıntılarının 72 bin 663 can kaybı ve 84,1 milyar dolar mali hasara neden olacağı öngörüldü.
15 milyar doların altına inebilir
Raporda, zelzelenin vurduğu kentlerin ulusal gelire katkılarındaki azalmaya paralel olarak; bu 10 kentin ihracatının, ihracatı göğüsleyen liman altyapısının bozulmasının da tesiriyle 15 milyar dolar seviyesinin altına inebileceği varsayımına yer verildi.
Raporda, altyapı hasarları 7 ana başlık altında toplandı.
Raporda şu tabirlere yer verildi:
Ulaşım
Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 8 Şubat tarihli açıklamasına nazaran trafiğe kapalı güzergâh bulunmadığını açıklasa da Hatay Havalimanı ve Hatay-Reyhanlı yolunda meseleler devam ediyor.
Sahadan gelen bilgi ve imajlara nazaran birçok ilçe ve köyün yollarının ulaşıma açık olmadığı anlaşılmaktadır. Başta Gaziantep, Hatay, Gaziantep-Osmaniye, Adıyaman-Çelikhan yolları olmak üzere yollarda birçok çökme meydana geldi.
Onarım çalışmaları devam etmekle birlikte, birtakım noktalarda yol altyapılarının yine inşası gerekmektedir.
Elektrik
Depremden etkilenen vilayetlerin kıymetli kısmında trafo noktaları yıkıldı, kimi bölgelerde elektrik dağıtım şebekesi yok olma seviyesinde ziyan gördü.
Trafo ve şebeke tesislerinin yine devreye alınmasının uzun vakitte gerçekleşebileceği düşünülüyor.
Ana güç iletim tesis ve çizgilerinde sıkıntılar giderilmiş olsa da kent içi dağıtım kısımlarında kimi ilçelerde ve vilayet merkezlerinde problemler devam etmektedir.
Doğalgaz
Deprem ile doğalgaz boru sınırlarında patlamalar meydana geldi ve BOTAŞ Gaziantep, Hatay ve Kahramanmaraş’a süratle akışı kesti.
BOTAŞ’ın ana iletim çizgilerinde arıza ve kopmalar meydana geldiği ve tamir yapılan yerlerde artçı sarsıntılarla hasarın yine oluştuğu bakanlık tarafından açıklandı.
Adıyaman, Gaziantep ve Kahramanmaraş vilayet merkezlerine denetimli ve kısmi doğalgaz akışları başladı.
10 Şubat Cuma günü Hatay vilayet merkezi ve Kırıkhan ilçesi kent giriş istasyonlarına doğalgaz verilmiştir.
Petrol hatları
BOTAŞ, Pazartesi günkü birinci sarsıntının akabinde tesisi denetlemek için terminale petrol akışını durdurdu, lakin rastgele bir sızıntı yahut hasara rastlanmadığını açıkladı.
BOTAŞ, Akdeniz kıyısındaki Ceyhan ihracat terminaline ham petrol akışını 7 Şubat Salı günü geç
saatlerde yine başlattı. IKBY idaresi de petrol akışının devam ettiğini teyit etti.
İletişim
11,5 milyon taşınabilir abone bulunun afet bölgesinde vilayet ve ilçelerde telekomünikasyon hizmetleri büsbütün durmasa da önemli aksaklıklar yaşanmaktadır.
Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone’un üyesi olduğu Taşınabilir Telekomünikasyon Operatörleri Derneği’nin açıklamasına nazaran 2.451 baz istasyonu devre dışı kaldı, 190 taşınabilir istasyon yollandı ve güç muhtaçlığının karşılanması için operatörler tarafından bölgeye ivedilikle 3 bin 485 adet jeneratör sevk edildi.
Aksaklıklar çoğunlukla köy ve ilçelerde devam ediyor.
Hastaneler
2012’de zelzele dayanıklılık raporu olumsuz gelen İskenderun Devlet Hastanesi’nin A Bloğu ağır bakım hizmeti için kullanılıyordu ve zelzeleyle bir arada yıkıldı.
Hatay İl’inde iki devlet hastanesi yıkılırken birçok özel hastane de yıkılmış yahut kalıcı ziyan görmüştür.
Yıkılan hastane sayısı resmi makamlarca şimdi paylaşılmamakla bir arada alanda sahra hastanelerine ve sıhhat çalışanlarına olan muhtaçlık belirtilmektedir.
Okullar
Eğitim Bakanlığı 81 vilayette tüm okulların sömestr tatili sonrası açılış tarihini erteledi.
Bakanlık okulların 20 Şubat 2023 Pazartesi günü açılacağını açıkladı.
Depremden etkilenen 10 vilayette eğitim gören öğrencilerin istedikleri vilayetlere nakil yaptırabilecekleri duyuruldu. Yıkılan okul sayısına dair resmi bir bilgi şimdi açıklanmadı.
4 öneri
TÜRKONFED raporunda afet sonrası ekonomik toparlanma için tekliflerini de sıraladı.
Raporda şu 4 teklife dikkat çekildi:
1- Örnekleri bulunan7,8 zelzelenin ekonomik tesirlerinin makroekonomik ve sosyo-ekonomik tahlil boyutuyla ilgili detaylı incelemeler yapılmalıdır. Tesir tahlilleri yanlışsız siyasetlerin kurgulanmasında yardımcı olacaktır.
2- Zelzeleyle ilgili yasal düzenleme ve kurumsal idare bahisleri gündeme alınıp “Depreme güçlü daha âlâ bir kent planlamasına doğru” örgütlenmelere fırsat verilmelidir.
3- Zelzele sonrası yine inşa ve ekonomik rehabilitasyon süreçlerinde piyasa iktisadını de temel alan bir ekonomik gelişme yaklaşımı çerçevesinde husus ele alınmalıdır.
4- İleriye yönelik yapılması gereken sarsıntı riski ve ekonomik hazırlık çalışmalarında bilimsel
yaklaşım ön plana çıkarılmalıdır. Örneğin iki Türk deprembilimci-sismolog, Alaska Üniversitesi’nden Ezgi Karasözen ve Boğaziçi Üniversitesi’nden Didem Cambaz’ın da ortak muharriri olduğu 30 Mayıs 2020 tarihinde yayınlanan bir bilimsel makalede, 24 Ocak 2020 tarihli 6.8 büyüklüğündeki Elâzığ sarsıntısının Doğu Anadolu fay sınırında büyük bir kırılmayı haber verdiğine işaret edilmiştir.