Nurdoğan ARSLAN ERGÜN
Kahramanmaraş Pazarcık ve Elbistan merkezli olarak meydana gelen ve 10 vilayette binlerce can kaybına yol açan sarsıntıların yapı bölümündeki tesirleri de sürüyor. 10 vilayette binlerce binanın yerle bir olduğu zelzelede, yıkılan binaların yüklü 2000 yılı öncesinde yapıldığı argüman edilse de 1.5 yıllık yapılar da birçok cana mezar oldu. Müteahhitlik hizmetleri ve yapı teknolojisinde dünya liderliğine oynayan Türkiye’nin sarsıntılarda bu derece büyük yıkımlara sahne olması “Hata nerede başlıyor?” sorusunu gündeme getiriyor. Türkiye’de 80 yıldır sarsıntı şartnamesi olduğuna ve 50 yıldır sarsıntı mühendisleri yetiştirildiğine işaret eden Türkiye Sarsıntı Vakfı Lideri Prof. Dr. Mustafa Erdik’e nazaran dert şartnamenin âlâ ya da berbat olması değil, şartnameye uygun iş yapmayanların olması. Türkiye’de teknoloji var, kalite var lakin uygulamada hesap verebilirlik sistemi yok. Düğümü yanlış uygulama sigortasının çözeceğine vurgu yapan Prof. Dr. Erdik, “Hukuksal boyutun yanında mali hesap verebilirlik olması gerekiyor. Yanlış işi yapanlar bu işin maliyetinden de sorumlu olmalı” dedi.
“Mali yükümlülük getirilsin”
Bu noktada da ‘en ucuz’ fiyatı veren değil yanlış uygulamaların mali yükümlülüğünü üstleneceklerin alana çıkması gerekiyor. Prof. Dr. Erdik’e nazaran, iş alacaklarda üçüncü şahıslara karşı mali yükümlülük sigortası aranmalı. Sigorta şirketinden bu teminatı alamayanlara iş verilmemeli. “İşte o vakit işi almak isteyen firma kurallarını da uyduracak” diye konuşan Erdik, şöyle devam etti: “Öyle bir mesuliyet sigortası getireceksiniz ki müteahhit betona su katıyorsa bir daha o teminat sigortasını alamasın. Bu teminatı getiremeyene belediye iş yapma ruhsatı vermesin. Bugün otomobil sigortası yaparken bile kaza geçmişiniz inceleniyor. Binayı yapacak müteahhitlik firması binanın tipine nazaran, boyutuna nazaran yanlış uygulama teminat sigortası getiremiyorsa ihaleye giremesin. Dünya, bu işi bu türlü yapıyor.”
Hızlı dönüşüm için blok inşaat şart
Diğer yandan yapı stokunun yüzde 70’i zelzele riski barındıran Türkiye’de beklenen zelzelelere karşı acil dönüşüm gerekiyor. Kelam konusu dönüşümün iki türlü yapılabileceğine vurgu yapan Türkiye Zelzele Vakfı Lideri Prof. Dr. Erdik, bunun en kıymetli ayağını modüler inşaat olarak gösterdi. Prefabrike yapılar olarak da bilinen modüler inşaat içinse en kıymetli nokta talep yaratabilmekte. Prefabrik yapıların hem sarsıntı dayanıklılığı hem de sürat manasında tahlil olduğunu söyleyen Erdik, “Dünya modüler yapı tekniğini kullanıyor. Türkiye’de bunu yapacak teknolojiye sahip firmalarımız var. Çok büyük hastane, okul üzere binaları bile modüler yapmak mümkün” dedi. Fakat bunun için evvel devletin talep yaratması gerektiğine işaret eden Erdik, talep olduğunda özel bölümün arz yaratabileceğini belirtti. Şu anda acilen sarsıntı odaklı kentsel dönüşüme odaklanmak gerektiğine dikkat çeken Erdik, şöyle devam etti: “Bu bir kampanya süreci. Zelzele sonrası can kaybını azaltmak için çok süratli olmak, imkanlarımızı dağıtarak kullanmak zorundayız. İstediğimiz performans kriterini yanlışsız koymak lazım. İstanbul için istediğimiz performans kriteri, sarsıntı sonrasında bina sağlam kalsın değil binada can kaybı olmasın. Bu da birkaç kişinin masa başına toplanıp yapacağı iş değil.”
Depreme karşı 6 ayda modüler konutlar
Türkiye genelinde zelzeleye karşı acil güçlendirilmesi gereken 40 bini İstanbul’da olmak üzere 350-400 bin civarında riskli bina bulunuyor. Risk haritası çıkarılarak dönüşümün acil başlaması gerekirken, süratli dönüşüm noktasında prefabrik (modüler) konutlar ön plana çıkıyor. Zelzeleye hazırlık için 6-7 ay üzere kısa bir müddette imal edilebilen modüler kalıcı konutlar için devletin talep yaratması ve teşvik düzeneğini devreye alması gerekiyor.