Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayi performansında en süratli ve muteber referans kabul edilen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Haziran 2023 periyodu sonuçları açıklandı. Eşik kıymet olan 50,0’nin üzerinde ölçülen tüm sayıların bölümde güzelleşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına nazaran, manşet PMI haziranda üst üste üçüncü ay 51,5 seviyesinde gerçekleşerek imalat dalında ölçülü güzelleşmenin sürdüğüne işaret etti. Böylelikle faaliyet şartları son altı ay boyunca güçlendi.
Son ankette öne çıkan olumlu gelişme, imalat sanayi üretiminin güçlü bir halde artması ve bu artışın evvelki aya nazaran hızlanması oldu. Eğilim olarak dördüncü aya ulaşan büyüme birebir vakitte Temmuz 2021’den bu yana en yüksek süratte ölçüldü. Firmalar, talepteki güzelleşmenin yanı sıra sarsıntıdan sonra devam eden toparlanmanın ve seçim devrinin akabinde ekonomik aktivitedeki canlanmanın da üretim artışında tesirli olduğunu belirtti.
Girdi fiyatlarındaki artış hızlandı
Yeni siparişler üst üste dördüncü ay artmakla birlikte, Haziran’daki artış ölçülü seyretti ve mevcut genişleme devrinin en düşük oranında kaydedildi. Anket iştirakçileri, liradaki kıymet kayıplarının kelam konusu yavaşlamada kısmen tesirli olduğuna işaret etti.
Girdi maliyetleri ve son eser fiyatlarında evvelki aylarda yavaşlayan artışlar, Haziran ayında döviz kurunda yaşanan dalgalanmaların tesiriyle tekrar ivme kazandı. Girdi fiyatlarında bir yıla yakın periyodun en süratli artışı gerçekleşirken en son eser fiyatları ise şubat ayından bu yana en yüksek oranda arttı.
Öte yandan, tedarikçilerin yüksek girdi talebine cevap vermekte zorlanması nedeniyle tedarikçilerin teslimat müddetleri besbelli bir biçimde uzadı. Buna bağlı olarak firmaların mevcut stoklarını kullanması ise girdi stoklarının azalmasına yol açtı.
İstihdam üs üste iki ay arttı
Üretimdeki güzelleşmeyle bir arada istihdam da üst üste ikinci ay arttı. Kelam konusu artış ölçülü seviyede olmakla birlikte mayıs ayına nazaran hafif daha yüksek oranda kaydedildi. Buna karşın birikmiş işler son üç ayda ikinci defa artış gösterdi.
İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket dataları hakkında değerlendirmede bulunan S&P Küresel Market Intelligence İktisat Yöneticisi Andrew Harker, şunları söyledi:
“Haziran’da imalat sanayi üretimi güçlü bir performans sergiledi ve talep şartlarında devam eden güzelleşmeye bağlı olarak kesim genelinde yılın birinci yarısı büyük ölçüde olumlu bir görünümle tamamlandı. Öte yandan liradaki paha kayıpları, hem yeni siparişlerdeki artışı sınırlaması hem de enflasyonist baskılarda son periyotta gözlenen gevşemeyi durdurması bakımından firmalar için zorlayıcı bir faktör oldu. Görece müspet bir gelişme ise imalatçıların istihdam seviyesini ve satın alma faaliyetlerini genişletmeye devam etmesiydi. Bu durum, imalatçıların yılın ikinci yarısına yönelik beklentilerinde iyimserliği koruduklarına işaret ediyor.”
Enflasyonist baskılar imalat sanayi genelinde güçlendi
İstanbul Sanayi Odası Türkiye Sektörel PMI haziran ayı raporuna nazaran, geçen ay liradaki kıymet kaybı nedeniyle enflasyonist baskılar imalat sanayi genelinde güçlendi. Yeni siparişlerin takip edilen 10 bölümden yalnızca üçünde artması, artan enflasyonist baskıların kimi bölümlerde talebi de etkilediğine işaret etti. Başta makine ve metal eserleri olmak üzere birtakım bölümler güçlü üretim artışları gerçekleştirdi. Toplam dört dalda üretim genişlerken kara ve deniz taşıtlarında ise mayıs ayına nazaran yatay seyir izlendi. Böylelikle takip edilen kesimlerin yarısında üretim yavaşlama kaydetti.
Haziranda üretimini artıran dallardan biri hariç tümünde yeni siparişlerde güzelleşme oldu. Bu eğilimin tek istisnası, siparişlerin hafif yavaşladığı dokuma eserleri oldu. Yeni siparişlerde en süratli artış besin eserlerinde, en bariz yavaşlama ise giysi ve deri eserleri kesiminde gerçekleşti. Toplam yeni siparişlerdeki görünüm yeni ihracat siparişlerine kıyasla daha olumlu seyretti.
Dış talep şartlarındaki zayıflıklara bağlı olarak, takip edilen 10 bölümden yalnızca ikisi ihracatta büyüdü.
Sektörlerin genelinde girdi maliyetleri enflasyonu artış kaydetti. Enflasyonda en bariz hızlanma kimyasal, plastik ve kauçuk dalında gerçekleşirken, maliyetlerde en sert yükseliş ise makine ve metal eserlerinde kaydedildi. Makine ve metal eserleri, ikinci çeyrek sonunda satış fiyatlarının da en süratli arttığı dal oldu. Girdi maliyetlerindeki gelişmelerin yansıması olarak en son eser fiyatları enflasyonu da genele yayılı bir halde yükseldi. Satış fiyatlarındaki en yavaş artış metalik olmayan mineral eserlerde ölçüldü.
Takip edilen kesimlerin yarısında istihdam artışı görülürken, en güçlü artış kimyasal, plastik ve kauçuk eserlerinde oldu. İstihdam seviyesini en yüksek oranda azaltan bölüm ise yeni siparişlerin yavaşlama kaydettiği giysi ve deri eserleri oldu. Satın alma faaliyetleri, dallar ortasında değişken eğilimler sergiledi. Girdi alımları, takip edilen 10 kesimin yarısında hızlanırken başka yarısında ivme kaybetti. Tedarikçilerin teslim mühletleri ise bölümlerin çoğunluğunda artış gösterdi. Teslimatlarda en uzun gecikmeler makine ve metal eserlerinde gözlendi.