“Deprem bölgesinde bayanların yarısı kayıt dışı çalıştırılıyordu”

DİSK’e bağlı Genel-İş Sendikası Emar (Emek Araştırma Dairesi) tarafından hazırlanan ve Türkiye’de bayan istihdamının durumu, OECD ve AB ülkeleri ile mukayeseli olarak ele alınan “Kadın Emeği Raporu 2023″ yayımlandı.

Dünyada ve Türkiye’de bayan emeğinin durumunu şimdiki datalar ışığında her yıl nizamlı olarak güncelleyen raporun bu yıl, zelzeleden etkilenen vilayetlerde bayanların çalışma hayatındaki durumu öncelikli olarak incele alındığı belirtildi.

Rapora nazaran, zelzele öncesi devirde Gaziantep, Adıyaman, Kilis, Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye, Şanlıurfa ve Diyarbakır vilayetlerinde bayanların işgücüne ve istihdama iştiraki oranları düşüktür. Bölgede işgücünün yüzde 73’ü yani 2 milyon 292 bini erkeklerden, yüzde 26,7’si yani 837 bini bayanlardan oluştu.

Toplam istihdamın; yüzde 74’ü olan 1 milyon 987 bini erkeklerden; yüzde 25,6’sı olan 695 bini ise bayanlardan oluştu. Sarsıntı ile birlikte bayan istihdamının çok önemli bir biçimde düşeceği öngörüldü.

Deprem bölgesinde istihdam edilen bayanların yarısından fazlası kayıt dışı çalıştırılıyor. İstihdam edilen bayanların yüzde 48’i toplumsal güvenlik kurumuna kayıtlı çalıştırılırken, yüzde 52’si kayıt dışı çalıştırılmaktaydı. Bu da demek oluyor ki zelzele bölgesinde çalışan her iki bayandan biri 22 Şubat 2023 tarihinde açıklanan işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği üzere yardımlardan yararlanamayacak.

Kadın işsizliğinin yüzde 10’u sarsıntı bölgesinde yaşıyordu

Deprem bölgesindeki bayanların işsizlik oranı, ülke genelindeki bayanların işsizlik oranından yüksek.. 2021 yılında ülke genelinde bayan işsizlik oranı yüzde 14,7 iken zelzele bölgesinde bu oran 2,1 puan fazla olarak yüzde 16,8 olarak kaydedilmişti.

Türkiye’deki toplam bayan işsizliği 2021 yılında 1,5 milyon. Toplam bayan işsizliğinin yaklaşık yüzde 10’ununu yani 141 bin bayandan fazlası da zelzele bölgesinde yaşayan bayan işsizler oluşturuyordu.

İstihdamda cinsiyet açığı yüzde 36,4

OECD bilgilerine nazaran, Türkiye’de bayan istihdamı yüzde 34,3 iken erkek istihdamı yüzde 70,7’. OECD ve AB üye ülkelerin ortalamalarına bakıldığında; kadın-erkek istihdam oranlarının birbirlerine yakın, münasebetiyle da istihdamda cinsiyet açığının daha düşük olduğunu görülüyor. OECD üye ülke ortalamasında bayan istihdamı yüzde 62,4, cinsiyet açığı yüzde 14,2; AB üye ülke ortalamasında yüzde 65, cinsiyet açığı yüzde 9,9 iken Türkiye’de bu oran ülke ortalamalarının yarısı kadar yani yüzde 34,3. Ülkede istihdam da cinsiyet açığı ise yüzde 36,4.

Son beş yılda bayan istihdamı yalnızca 1,9 puan arttı

Türkiye’de kadın-erkek istihdam oranlarını yıllara nazaran incelediğimizde 2018 yılında bayan istihdamı yüzde 29,4 iken 2022 yılının Aralık ayına gelindiğinde 1,9 puan artarak yüzde 31,3’ye yükseldiği görüldü.

Kadın işsizliği AB ve OECD üye ülkelerin 2 katından fazla

Türkiye’de bayanların işsizlik oranları her geçen gün artıyor. OECD bilgilerine nazaran; Türkiye’de bayanların işsizlik oranı yüzde 12,7 ile AB ve OECD üye ülke ortalamalarının 2 katından fazla. AB üye ülke ortalamalarında bayan işsizliği yüzde 6,4, OECD üye ülke ortalamasında ise yüzde 6,8’.

Türkiye’de geniş tarifli bayan işsiz sayısı 4 milyon

Son 5 yıllık periyoda detaylı olarak bakıldığında; dar tarifli bayan işsizlik oranı yüzde 14 civarındayken geniş tarifli bayan işsizlik oranının arttığını görüldü. 2018 yılında dar tanımlı/resmi bayan işsiz sayısı 1,4 milyon kişi iken 2022 Aralık ayında 1,7 milyon bireye yükseldi. Birebir periyotta ise geniş tarifli bayan işsizliği yüzde 23,5’ten 6 puan artarak yüzde 29,5’e yükselerek 4 milyon 82 bin kişiyi buldu.

12,2 milyon bayan mesken işleri nedeniyle çalışma ömrüne dahil olamıyor

2022 yılı 4. çeyrek datalarına nazaran 9 milyon 663 bin bayan konut işleri nedeniyle çalışma hayatına dâhil olamadığını belirtmişken konut işleri nedeniyle çalışma hayatına dâhil olamadığını belirten erkek sayısı verisi bulunmamaktadır. Ailevi ve ferdî nedenlerle çalışma hayatına dâhil olamadığını belirten bayan sayısı 2 milyon 286 bin kişi iken bu bilgilerdeki erkek sayısı bayan sayısının 5’te birine denk gelmektedir ve yalnızca 466 bin kişidir.

Çalışan 3,3 milyon bayan toplumsal teminattan yoksun

2022 yılı 4. çeyrek datalarına nazaran 10 milyon 298 bin bayan istihdamının 6 milyon 951 bini yani yüzde 67,4’ü kayıtlı, 3 milyon 347 bini ise yani yüzde 32,5’i ise kayıt dışı çalıştırılılıyor. Datalar gösteriyor ki Türkiye’de 3,3 milyon bayan toplumsal garantiden mahrum bir formda çalışıyor.

Yarı vakitli çalışan bayanlarda kayıt dışı çalışma oranı yüzde 68’e çıkıyor. 2022 yılı 4. çeyrek datalarına nazaran tam vakitli çalışan bayan sayısı 8 milyon 642 bin; yarı vakitli çalışan bayan sayısı ise 1 milyon 656 bin kişi olarak kaydedildi. Tam vakitli çalışan bayanların yüzde 74,3’ü kayıtlı, yüzde 25,6’sı ise kayıt dışı çalışırken, yarı vakitli çalışan bayanların çoğunluğu kayıt dışı çalıştırılıyor. Buna nazaran yarı vakitli bayanların yalnızca yüzde 31,8’i kayıtlı iken yüzde 68,1’ine kayıt dışı istihdam ediliyor.

Sendikalı olma oranı düşük

Kadınların sendikalara iştirakinin da düşük olduğu görüldü. 2023 Ocak ayı bilgilerine nazaran; Türkiye’de bayanların sendikalaşma oranı yüzde 10,4 iken erkeklerin sendikalaşma oranı yüzde 16,1. Bu dataya, kayıt dışı istihdam dâhil edildiğinde gerçek bayan personel sendikalaşma oranı 4,2 puan azalarak yüzde 6,2’ye gerilerken; erkek çalışanlarda de bu oran 5.1 puan azalarak 11,2 düşüyor.

Yevimyeli çalışan erkekler, bayanlardan yüzde 47 fazla kazanıyor

Türkiye’de de erkeklerin bayanlara nazaran yüzde 20,84 fazla kazanıyor. Çalışma biçimlerine nazaran incelendiğinde yevmiyeli çalışan erkeklerin yevmiyeli çalışan bayanlara nazaran yüzde 47,39 daha fazla kazandığı görülüyor. Fiyatlı maaşlı çalışanlarda ise bu fark yüzde 16. Fiyatlı çalışan erkekler bayanlara nazaran yüzde 16 daha fazla kazanmaktadır.

Kadınlar daha yoksul

Türkiye’de resmi yoksulluk datalarını cinsiyet karşılaştırması yaparak incelendiğinde yoksulluktan en fazla bayanların etkilendiği görülüyor. Erkeklerde yoksulluk, 8,5 milyon kişi ile yüzde 20,8; bayanlarda yoksulluk ise 9 milyon kişi ile yüzde 21,8.