Bayanlar iş ve fiyat eşitliğinin hâlâ çok uzağında

ZEYNEP BAYAR

“Bilgi çağı” ya da “dijital çağ” olarak isimlendirilen 21. yüzyıl birçok değerli bilimsel atılıma sahne olsa da, bu yüzyılda dünya genelinde cinsiyet eşitliğini sağlama gayesine hâlâ ağır adımlarla ilerlendiği görülüyor.

Türkiye’de her yıl birçok alanda bayan erkek eşitliği oranını gözler önüne seren TÜİK’in “İstatistiklerle Kadın” bilgileri incelendiğinde, ülke olarak daha kat edilmesi gereken uzun bir yol olduğu ortaya çıkıyor.

Örneğin, TÜİK’in Hane Halkı İş Gücü Araştırması sonuçlarına nazaran, 15 ve daha üst yaştaki istihdam edilenlerin oranı yüzde 45,2 olarak hesaplanırken, cinsiyet dağılımına nazaran bu oranın bayanlarda yüzde 28, erkeklerde yüzde 62,8 olduğu görülüyor. Yeniden tıpkı araştırmada, şirketlerde üst seviye ve orta kademe yönetici konumundaki bayan oranın yüzde 20,7 olduğu sonucu ortaya çıktı.

Kadın istihdamının düşük olduğu ülkede, alınan fiyatların ne kadar eşit olduğu incelendiğinde, Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) dataları bu mevzuda da Türkiye’nin sınıfta kaldığını gösteriyor. Türkiye’de iş hayatında bayan ve erkeklerin aldığı fiyat farkının yüzde 15 olduğunu ortaya koyan ILO’ya nazaran, eğitim, mesleksel ayrım ve tecrübe üzere kişisel özellikler cinsiyete dayalı fiyat farkının bir kısmını açıklarken, düşük ödemenin büyük bir kısmı cinsiyete dayalı ayrımcılıktan kaynaklanıyor.

“BIST 100 ‘de yer alan 26 şirketin idare şuralarının tamamı erkeklerden oluşuyor”

TÜİK dışında, Türkiye’de bayanın iş dünyasında ne kadar kelam sahibi olduğunu gösteren Sabancı Üniversitesi tarafından hazırlanan “Yönetim Heyetinde Bayan 2021” raporunda, Borsa İstanbul’a kayıtlı şirketlerin idare konseylerindeki bayan oranının gerilediği kaydedildi. Buna nazaran, 2020’de yüzde 17 olan bu oran 2021’de yüzde 16,7 düzeyine düştü.

Diğer taraftan, BIST 100’de ise idare heyetindeki bayan oranı 2021’de yüzde 15,6’dan 15,3’e geriledi. Rapora nazaran, ne yazık ki, 2021’de BIST 100’de yer alan 26 şirketin idare konseylerinin tamamı erkeklerden oluştu.

Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yalnızca iş dünyasında değil, siyaset arenasında da olduğunu kanıtlayan bilgilerden biri de parlamentodaki bayan milletvekili sayısı oldu. 2023 yılı Mart ayı sayılarına baktığımızda, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) 577 milletvekili içerisinden yalnızca 100 bayan milletvekilinin olduğunu görüyoruz.

Peki, dünyada sayılar nasıl?

İş hayatında dünyada bayanlara ortalama olarak erkeklerden yaklaşık yüzde 20 daha az ödeme yapılığını kaydeden ILO’ya nazaran, global olarak bayanların işgücüne iştirak oranı 2022 yılında yüzde 47,4 olurken, erkeklerde bu oran yüzde 72,3 olarak kaydedildi.

Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’na (UNFPA) nazaran, dünyada her 5 çocuktan 1’i evlendiriliyor. Çocuk evlilikler nedeniyle, her yıl 12 milyon kız çocuğu başta eğitim ve istihdam olmak üzere birçok temel haktan yoksun kalıyor.

Ücret farkının kapatılması, global iktisada 7 trilyon dolar katkı sağlayabilir

Cinsiyetler ortası fiyat farkının kapatılmasının global iktisada tesirini hesaplayan memleketler arası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s yayımladığı tahlilde, son 10 yılda iş dünyasında bayanların yükselmesi konusunda kısmi ilerlemenin yaşandığını belirtti.

Söz konusu tahlilde, bayanların iş gücüne katılamamasının makroekonomik seviyede ekonomik kayıplara yol açtığı vurgulanırken, OECD ülkelerindeki cinsiyete dayalı fiyat farkının kapatılmasının, global iktisada 7 trilyon dolar katkı sağlayacağı öngörüldü.

Bir sonraki Bayanlar Günü’nde bilim, siyaset ve iş dünyasında bayanlara ait daha adil datalar paylaşabilmeyi umuyoruz. Bloomberg HT olarak tüm dünyanın 8 Mart Dünya İşçi Bayanlar Günü’nü kutlarız.