ABD’de tarih kitaplarından çıkan kurtarma planı

ABD’de bankacılık yeni bir krizle gayret ederken, 20. yüzyılın başında yaşananlar yine gündeme geldi. Silicon Valley Bank’in yaşadığı kriz ABD bankacılık kesiminde önemli bir krizin kapısını ortalarken, bir başka banka First Republic Bank’ın da zora düşmesi tüm bölümde alarm zillerinin çalmasına neden oldu.

Bu durum sektörel bir risk yaratırken, tıpkı 116 yıl evvel olduğu üzere kesimin dev isimleri devreye girip banka kurtarma planlarını uygulamaya koydu.

ABD’nin 11 büyük bankası geçtiğimiz günlerde kredi notu S&P tarafından çöp statüsüne düşürülen ve son periyottaki küçük ölçekli bankacılık krizinin yeni odak noktası üzere görünen First Republic Bank’e toplam 30 milyar dolar para yatırma konusunda anlaştı.

Buna nazaran, First Republic’e JPMorgan, BofA, Citi ve Wells Fargo 5’er milyar dolar; Goldman Sachs ve Morgan Stanley 2,5’er milyar dolar; PNC, BNY Mellon, Truist, U.S. Bancorp ve State Street 1’er milyar dolar mevduat yatırmaya karar verdi.

Büyük bankaların devreye girmesi talebi ABD Hazine Bakanı Janet Yellen’dan geldi. Bankaların yatırdığı paranın, varlıklı teknoloji şirketlerine hizmet veren First Republic’i kurtarması ya da en azından satışın dahil olduğu opsiyonları değerlendirmesi için vakit tanıması umuluyor.

Tüm bu gelişmeler 1907’de ülkede yaşananlarla gösterdiği benzerlikle dikkat çekti. Krizin çıkış nedenlerinden krizin çözülmesi için devreye giren aktörlere kadar ortada tarihten alınan önemli bir ders vardı.

1907’de ABD’de finans dünyasında yaşanan panik tüm kesimi harekete geçirmişti.

San Francisco’da 1906’da meydana gelen zelzelenin akabinde 1907 Mayıs’ında baş gösteren ekonomik resesyona rastlayan panik devri, tasarruf sahiplerinin paralarını çekmek için banka ve finans kuruluşlarına akın etmesine neden olmuştu. Yaklaşık 6 hafta süren paniğin temel nedeni, New York’taki birçok bankanın piyasadaki likiditeyi çekmesi ve mevduat sahiplerinin paralarını finansal kuruluşlardan çekmeye başlamasıydı.

Bu durum ülkede büyük bir likidite sıkışıklığına neden oldu.

O günün SVB ya da First Republic Bank’ı State Savings Bank of Butte Montana olmuştu. Banka yaşanan krizin akabinde iflasını açıkladı ve hissedarının sahip olduğu bir öbür banka Mercantile National Bank’ta paraları olanlar da mevduatlarını çekmeye başladı. Krizdeki bir başka kuruluş Knickerbocker olmuştu.

J.P. Morgan’ın baskın olduğu National Bank of Commerce’ın, şirketin takas daireliğini yapmasıyla tasarruf sahipleri 22 Ekim’de paralarını çekmek için Knickerbocker’ın kapısına dayandı. Knickerbocker’dan 3 saat içinde 8 milyon dolar çekildi ve şirketi tüm operasyonlarını durdurmak zorunda kaldı.

Haberlerin yayılmasıyla, başka bankalar ve tröst kuruluşları da Knickerbocker’a kredi vermedi ve kredilerde faizler yüzde 70 tırmandı; paylar 1900 Aralık’ından bu yana en sert düşüşünü yaptı. Panik, evvel Trust Company of America ve Lincoln Trust Company’ye, 24 Ekim itibariyle de birçok tröst şirketi ve bankaya yayıldı.